ماهنامه سیاحت غرب
پیاپی 66 (دی 1387)

آیا امپراتوری آمریکا، همچون بریتانیا پیش از آن، در سراشیبی افول قرار گرفته است؟ این پرسشی است که مورخ انگلیسی اریک هاوبسباوم مطرح می کند. غروب وال استریت؛ نماد تفوق مالی ایالات متحده؛ صعود اقتصادی و مالی چین که توانست با بهره گیری از تقسیم بین المللی کار، رشد مستقلی را از سر گیرد؛ جنبش های قدرتمند چپ در آمریکای لاتین یا انسجام دیپلماسی هند، هر کدام به روش خود، گواه بر هم خوردن تعادل در روابط بین المللی است. ژئو پولیتیک نوینی که مشخصه اش تعدد بازیگران پر نفوذ است، جایگزین جهان تک قطبی گشته که غرب بر آن فرمانروایی می کرد.

نهضت فمنیسم که در سال های میانی قرن بیستم و با هدف افزایش سطح مشارکت های اجتماعی و اقتصادی زنان و دختران در جوامع پیشرفته به وجود آمد، درکنار دستاوردهای انسانی خود، با ناکامی ها و اشتباهات راهبردی زیادی رو به رو بوده است. نویسنده با اشاره به تعدادی از موارد تبعیض های جنسی در قرن بیست و یکم در کشورهای پیشرفته معتقد است که برای درک موفقیت ها و ناکامی های فمنیسم در قرن بیستم، باید دنیایی بدون فمنیسم را در ذهن تصور کرد. آیا با وجود انبوهی از ناکامی های کنونی، نباید فمنیسم را در قرن بیست و یکم به تاریخ بسپاریم؟
(البته مقاله حاوی اشکالات فراوانی است چرا که اساسا فمنیسم نهضتی انحرافی بوده است؛ اما از این جهت که ناکامی های جریان فمنیسم را بر می شمارد، قابل تامل است.)

تلاش زنان در همه سال های عمر خود برای زیباتر و دلفریب تر شدن، پیشینه ای به درازای تاریخ دارد. این وسواس حتی به قیمت آسیب های جسمی مختلف، ابتلا به بیماری های مرگبار و حتی مرگ نیز تمام می شده است. بانوی نویسنده این مقاله با اشاره به وجود انواع مواد شیمیایی و خطرناک نظیر جیوه و سرب و آلومینیوم، اسیدهای مختلف و غیره، و بروز بیماری های گوناگون در میان استفاده کنندگان از این محصولات که در سایه تبلیغات رسانه های ما در حال گسترش دامنه مخاطبان خود است، یادآوری می کند که هیچ راه حلی نمی تواند به اندازه لبخند زدن، چهره ما را زیبا و دلفریب کند.

بحران غذایی با سیاست های غلط کشورهای توسعه یافته، همچنان گریبان گیر کشورهای فقیر و در حال توسعه است. روز به روز بر تعداد افراد گرسنه و قربانیان این بحران افزوده می شود و در این بین، زنان و کودکان بیشترین آسیب را متحمل می شوند. زنان از کمترین امنیت غذایی برخوردار هستند و در عین حال بیشترین بخش تولید نیز بر عهدۀ آنهاست. بنابراین و بر اساس پژوهش های انجام شده، سرمایه گذاری دربخش زنان و توجه بیشتر به آنها می تواند در کاهش بحران کنونی و مهار آن مؤثر واقع شود.

از سال های دهه هفتاد میلادی و به دنبال فراگیر شدن سیاست های تعدیل اقتصادی بانک جهانی و صندوق بین المللی پول که در جهت کاهش بحران بدهی های کشورهای در حال توسعه تجویز می شد، ما در این کشورها شاهد اجرای برنامه هایی مشابه نظیر کاهش سرمایه گذاری های عمومی، خصوصی سازی گسترده، کاستن از حجم یارانه ها، کاهش تعرفه های واردات و در نتیجه موج گسترده آوارگی روستاییان و هجوم آنها به شهرهایی بوده ایم که مدیران آنها در رؤیای ساخت شهرهایی در کلاس جهانی به سر می برده اند. با ایجاد این مناطق حومه ای زاغه نشین، ما شاهد رواج گسترده زباله گردی، فحشاء، همجنس بازی، ایدز، سقط جنین، تجارت قاچاق، روسپی گری و کارهایی برده وار هستیم، هر چند مدیران شهری با تمام توان به دنبال سانسور این حقایق می باشند. مایک دیویس در کتاب «سیاره زاغه نشین ها» با اشاره به اینکه، راه مقابله با این بحران را بازگشت به دین می داند، به نشانه های اثربخش این بازگشت در تعدادی از این محلات اشاره می کند. آیا همان طور که مایک برای ما می گوید، آینده این شهرها در گروی زد و خوردهای خونین و انفجارهای پارتیزانی نظیر اتفاقات شهرک صدر و فلوجه و موگادیشو خواهد بود؟

پیرو تغییرات عمده ای که پس از جنگ جهانی و با فروپاشی جماهیر شوروی و تک قطبی شدن جهان در نظام جهانی به وجود آمد و با توجه به یکه تازی ابرقدرتی چون ایالات متحده در عرصه نظام بین الملل، به نظر می رسد، پارامترهای پیشین دیگر برای توصیف و توضیح ساز و کارهای دنیای به شدت امپریالیستی نوین کارآمد نیستند. در عین حال، مؤلفه های جدید، همگی بر اساس سود و زیان تک ابرقدرت دنیا ایالات متحده آمریکا و هواداران آن می باشد. مؤلفه هایی که به موجب آنها حقوق ناحقی به این کشورها داده شده و حق دیگر کشورها از آنان سلب می شود. این بی عدالتی ها گرچه پیش از این هم نمود داشته، اما در شرایط حاضر و در نظم نوین امپریالیستی جهان، به قواعد اصلی و رو به پذیرش اگر نگوییم پذیرفته شده دنیایی بدل شده که در آن از دموکراسی واقعی هیچ خبری نیست و عدالت در آن مفهومی فراموش شده است. نویسندگان این مقاله در تلاشند تا با توصیف این تغییرات امپریالیستی، به عمده ترین حقوقی که آمریکا برای خود و هوادارانش به ارمغان آورده، اشاره کنند.

در چند قرن اخیر و به دنبال رنسانس علمی و صنعتی در غرب، رهبران این کشورها برای کشورگشایی و استعمارگری خود در آفریقا و آمریکا و آسیا و همچنین برای پیش بردن جنگ های خود در اروپا، سرمایه گذاری های زیادی در بخش ساخت تسلیحات جنگی و ایجاد ارتش های نوین کردند. نویسنده این مقاله با اشاره به دو جنگ جهانی در قرن بیستم و جنگ های اول و دوم خلیج فارس معتقد است که وظیفه همه ما، مقابله با بروز هر جنگ جدیدی در دنیاست؛ چرا که قربانیان هر زد و خورد مسلحانه ای، زنان و مردان و کودکان بی گناه خواهند بود.

برخلاف تبلیغات جهانی غرب در مورد ظهور اسلام فاشیستی و تهدیدات بالقوه آن برای دنیای امروز، باید فاشیسم انرژی و یا نظامی کردن کشمکش های جهانی در جهت سلطه بر منابع در حال اتمام انرژی جهان را اصلی ترین تهدید فراروی کشورهای مختلف به حساب آوریم. نویسنده این مقاله با اشاره به تغییرات ژئوپولتیک و سیاسی و نظامی به وجود آمده در دو دهه اخیر و رویکرد دولت های پیشرفته به تامین پایدار منابع انرژی مورد نیاز خود نظیر نفت و گاز و زغال سنگ و اورانیوم به ویژه در منطقه های خلیج فارس، دریای خزر و دلتای نیجر، معتقد است که با وجود شرایط کنونی، دموکراسی و منابع طبیعی کشورهای در حال توسعه، قربانی اصلی این جریان فاشیستی خواهند بود.

ارقام اشتغال یکی پس از دیگری سقوط می کند: در کارخانه های اتومبیل سازی، شش هزار شغل در «رنو»، یک هزار و ششصد شغل در«نیسان»، سه هزار و پانصد شغل در «دایملربنز» را حذف کرده اند. اخراج شاغلان در بخش ساختمان سازی شتاب گرفته است. در ماه سپتامبر، صد و پنجاه و نه هزار موقعیت کاری در ایالات متحده از دغدغه خاطرها رخت بربست. در چین، کاهش آهنگ رشد هم اینک آشکار شده است. به موجب آمار سازمان بین المللی کار (ILO) تا پایان سال 2009، بی کاری گریبان دویست و ده میلیون تن را در جهان خواهد گرفت؛ یعنی بیست میلیون بیش از رقم کنونی. به چشم می توان دید که «بحران» آثار ملموسی بر جای می گذارد که طرح های نجات دولتی که فقط به رهانیدن بانک ها از ورشکستگی خشنودند، کم و بیش نادیده انگاشته اند. هرچند اجلاس سران کشورهای صنعتی و کشورهای نوخاسته (معروف به گروه 20) به لحاظ ترکیب آن فرصتی استثنایی به شمار می آید، اما به جای تردید در حقانیت نظام موجود، در نظر دارند زیاده روی های آن را پاک کنند.

با نمایان شدن آثار فاجعه آمیز و نگران کننده نابرابری های اقتصادی و اجتماعی در اقتصاد ایالات متحده به ویژه در سه دهه اخیر، کارشناسان و صاحب نظران تلاش می کنند که با معرفی دلایل و رویکردهای شکل گیری این شرایط، راهکارهایی را برای خروج از این وضعیت ارائه کنند. در این مقاله، مدیران مخزن فکری دموکرات ها (Demos) با یادآوری مجموعه سیاست هایی که تنها با هدف افزایش سودآوری و ثروت اندوزی مدیران ابرشرکت ها و با همراهی رسانه ها و مقامات دولتی و سیاست گذاران اتخاذ کرده اند، نشان می دهند که چگونه اقتصاد آمریکا تا این حد نابرابر و غیر عادلانه و نامتوازن شد

در دو دهه اخیر و به دنبال فراگیر شدن سیاست های خصوصی سازی، اکثر کشورهای در حال توسعه، مراکز بهداشتی و درمانی و بیمارستان های خود را به شرکت های خصوصی بخش درمان واگذار کرده اند تا کارایی این مؤسسات پزشکی افزایش یابد. پژوهش های اخیر نشان می دهد که مدیران بخش خصوصی، برای سودآوری بیشتر، تمرکز خود را بر جایگزین کردن نیروهای انسانی با پرسنل کم تجربه قراردادی، کاهش حقوق و دستمزد پرداختی و چانه زنی برای دریافت تسهیلات بیشتر از دولت قرار داده اند. نویسندگان با اشاره به تجربه خصوصی سازی بیمارستان های کشور هند که به کاهش کیفیت خدمات درمانی این مراکز منجر شده، این پرسش را مطرح می کنند که سیاست های خصوصی سازی باید به چه قیمتی به اجرا درآیند؟

همراه با تبدیل دانش پزشکی به یک کسب و کار تجاری پرسود، ساز و کار طبیعی تولد نوزادان نیز بیش از گذشته، با انواع مداخله ها و دستکاری های غیرضروری و خطرآفرین همراه شده است. پزشکان متخصص زنان و زایمان در تلاش برای نقش آفرینی بیشتر در زایمان های مادران، علاوه بر مخالفت شدید با زایمان های ایمن در خانه، زنان را به انجام عمل سزارین تشویق می کنند، اما هیچ گامی در جهت سوق دادن مادران به سوی انجام زایمان طبیعی و تشریح عوارض جسمی و روحی عمل سزارین بر روی مادر و نوزاد برنمی دارند.

امروزه محیط زیست غنی، ارزشمند و بی همتای قاره سیاه آفریقا با تهدیدات زیادی نظیر جنگ ها، رشد جمعیت، تخریب جنگل ها، شکار بی رویه و کشاورزی در مناطق جنگل های استوایی باران زا رو به رو است. از سوی دیگر، بروز قحطی، آوارگی، گسترش بیابان ها، قتل عام گونه های جانوری ارزشمند و در معرض انقراض نظیر گوریل ها و فیل ها و زرافه ها و کرگدن ها، به وخیم تر شدن این اوضاع منجر شده است.
آیا با وجود این شرایط اسفبار و بحرانی، می توان امید چندانی به حفظ اکوسیستم های غنی و در حال مرگ قاره داشت؟